» 
Giới tính
Bên chiếc bàn gỗ mốc thếch, tôi ngồi uống rượu với người bạn, anh này thạo nhiều thứ tiếng dân tộc vì đã một thời chuyên đi thu mua nấm rừng, thảo quả trong các bản làng để xuất sang TQ. Bàn bên cạnh có 2 người đàn ông mặc quần áo chàm vừa nốc từng bát rượu đầy vừa chằm chằm nhìn vào mặt nhau. Ngồi né ra xa một chút là một người phụ nữ váy áo thêu xanh đỏ, khắp người đeo ko biết bao nhiêu vòng bạc lủng lẳng .
Suốt gần nửa tiếng đồng hồ chỉ thấy có một anh nói, khi thì giận dữ, khi thì nghẹn ngào, lúc lại đắm chìm trong ưu tư như bị men rượu nhấn chìm. Can rượu to trên bàn đã vơi đi quá nửa, bỗng hai người đàn ông ôm chầm lấy nhau khóc rưng rức … Lẳng lặng nhìn hai người đàn ông quá say, người đàn bà cúi xuống nghiêng can rót rượu đầy tràn 2 miệng bát. Xong xuôi lại trở về chỗ, ngồi lẳng lặng nhìn bâng quơ ra dặng núi giăng ngang trước mặt .
Thấy cảnh lạ lùng, tôi thì thầm hỏi anh bạn xem chuyện gì đang xảy ra. Thì ra hai gã đàn ông này chính là tình địch của nhau. Một anh là chồng, còn một anh là người yêu cũ của người đàn bà đang ngồi đây. Nhìn kỹ ra thì cô vẫn còn khá trẻ nhưng vẻ tiều tụy và cam chịu làm cho người ta nghĩ rằng đấy đã là một thiếu phụ nhan sắc đang tàn.
Chiều tối ngày hôm qua họ đã xuống chợ. Như nhiều đôi khác, 2 vợ chồng này buộc ngựa vào một góc bên quán, ăn một bữa no nê rồi chia tay nhau. Sáng hôm nay họ lại tìm về quán cũ theo lệ thường để rồi sẽ lại ăn 1 bữa trước khi túc tắc dắt ngựa đi về. Thế nhưng lần này, cô vợ không về quán một mình mà dẫn theo anh người yêu cũ.
…. Tôi vừa nín thở để nghe và cố sắp xếp các lời dịch của anh bạn. Cuối cùng thì tôi hiểu được đại khái câu chuyện giữa 2 người đàn ông, 1 người chỉ nói, vừa nói vừa nghẹn ngào, một người cúi gằm mặt xuống vừa nghe vừa cắn chặt hàm răng. Bỏ qua những câu vòng vo, xin tóm tắt nội dung cuộc trò chuyện đó như sau :
- Thằng Xín Thàu kia, mày uống hết cái bát kia đi rồi nghe tao nói. Suốt đêm qua tao đau tức cái tim, đau quặn cái ruột. Tao theo vợ mày về đây tìm mày .
- ….
- Cái ngày bố mày theo ông thầy cúng đưa mày đến đón vợ mày về, tao buồn muốn chết. Tao đã bắn hết 1 túi thuốc, nhồi hết đạn chì thì nhồi đạn sỏi vào mà bắn. Đáy nòng vỡ ra, sẹo trên má tao vẫn còn đây này .
- …..
- Sau khi cưới, vợ mày nó bảo rằng Tao đừng buồn, mày thương vợ lắm. Tao tin nó, thế là tao vui .
- ……
- Phiên chợ trước tao được tin nhắn là phiên này vợ chồng mày sẽ đi. Tao đắp vội mấy khúc bờ ruộng cho xong, tao bỏ cái đám cưới trong bản để ra đây gặp vợ mày .
- …..
- Mày phải biết. Khi đi ra chợ tao vui quá, bỏ ko bắn 2 con chim to trên cành, bỏ ko bắn 1 con nhím to trong bụi. Tao chỉ nghĩ đến cái lúc được gặp vợ mày. Thật đấy. Tao vẫn còn thương con vợ mày lắm mà .
- …..
- Đến lúc tao tìm được con vợ mày, tao vui đến chảy cả nước mắt. Tao lại hát lại cái bài mà ngày xưa lần đầu tao hát bên tai con vợ mày, cái đêm đầu tiên tao gặp được nó .
- …..
- Thế mà dắt nhau đi rồi, đèn tao chiếu vào tận mặt mà tao không còn nhận ra nó là cô con gái đẹp nhất bản. Giàng ơi, ngày xưa cái mặt nó tròn như trăng rằm, hai cái vú nó tròn to như hai quả dưa chín, cái tay nó đẹp như mình con trăn trên cây, tiếng nó cười hay như chim hót làm nắng cũng cười theo, cái váy nó thơm như hoa rừng làm bướm cũng bay theo .
- ….
- Giàng ơi . Đêm qua tao chỉ thấy mặt nó cong méo như trăng hạ tuần, ngực nó nhăn như hai quả bí héo. Nó không cười, nó chỉ muốn khóc. Tao đau cái tim tao quá. Giàng ơi .
- …..
- Mày nói đi. Là thằng đàn ông, mắt mày có nhìn thấy vợ mày nó khổ hay không? Là thằng đàn ông, mày có thấy vợ mày nó buồn hay không?
- …..
- Mày là thằng tốt số nhất đời. Mày sinh ra vào lúc nào mà mày lấy được vợ mày. Mày thật là có cái tội to. Hôm nay tao định đánh mày nhưng tao thương con vợ mày quá .
- …..
- Lần này tao mang 2 bao ngô giống. Tao không bán nữa. Mày mang về đi mà trồng. Phiên chợ sau tao gửi phân bón vào cho .
- …..
- Đến kỳ ngô ra bắp, tao bảo mày cách đặt bẫy. Tao có bài thuốc, bẫy sập là lợn rừng ngấm thuốc không chạy được đâu. Tao sẽ cho mày. Nếu nhím sập bẫy, mày bắt nguyên cả con mang ra chợ. Có người mua ngay, 3 cái dạ dày nhím sống là đổi được 1 con lợn giống to .
- …..
- Mày không được lười. Mày đói thì tao kệ mày nhưng vợ mày đói là tao đánh mày đấy .
- …
- Thằng Xín Thàu kia, mày có phải là thằng đàn ông hay không?
Nhìn 2 gã đàn ông gục đầu vào nhau rưng rức trên 2 bát rượu đã cạn khô, tôi thấy thật khó tả. Nhìn sang người đàn bà lẳng lặng ngồi bên, tôi không đọc được những gì đang ẩn hiện trong đầu cô ta. Phải chăng là vừa hạnh phúc vừa tủi thân, phải chăng vừa ái ngại, vừa thương xót cho hai gã đàn ông của cô.
Rất lâu về sau, một lần tôi đem câu chuyện này kể cho vợ tôi nghe. Vợ tôi thở dài, cầm cái điều khiển tắt phụt màn hình vô tuyến đang lải nhải vô duyên rồi bâng quơ : ” Đàn ông thế mới là đàn ông “
Suốt gần nửa tiếng đồng hồ chỉ thấy có một anh nói, khi thì giận dữ, khi thì nghẹn ngào, lúc lại đắm chìm trong ưu tư như bị men rượu nhấn chìm. Can rượu to trên bàn đã vơi đi quá nửa, bỗng hai người đàn ông ôm chầm lấy nhau khóc rưng rức … Lẳng lặng nhìn hai người đàn ông quá say, người đàn bà cúi xuống nghiêng can rót rượu đầy tràn 2 miệng bát. Xong xuôi lại trở về chỗ, ngồi lẳng lặng nhìn bâng quơ ra dặng núi giăng ngang trước mặt .
Thấy cảnh lạ lùng, tôi thì thầm hỏi anh bạn xem chuyện gì đang xảy ra. Thì ra hai gã đàn ông này chính là tình địch của nhau. Một anh là chồng, còn một anh là người yêu cũ của người đàn bà đang ngồi đây. Nhìn kỹ ra thì cô vẫn còn khá trẻ nhưng vẻ tiều tụy và cam chịu làm cho người ta nghĩ rằng đấy đã là một thiếu phụ nhan sắc đang tàn.
Chiều tối ngày hôm qua họ đã xuống chợ. Như nhiều đôi khác, 2 vợ chồng này buộc ngựa vào một góc bên quán, ăn một bữa no nê rồi chia tay nhau. Sáng hôm nay họ lại tìm về quán cũ theo lệ thường để rồi sẽ lại ăn 1 bữa trước khi túc tắc dắt ngựa đi về. Thế nhưng lần này, cô vợ không về quán một mình mà dẫn theo anh người yêu cũ.
…. Tôi vừa nín thở để nghe và cố sắp xếp các lời dịch của anh bạn. Cuối cùng thì tôi hiểu được đại khái câu chuyện giữa 2 người đàn ông, 1 người chỉ nói, vừa nói vừa nghẹn ngào, một người cúi gằm mặt xuống vừa nghe vừa cắn chặt hàm răng. Bỏ qua những câu vòng vo, xin tóm tắt nội dung cuộc trò chuyện đó như sau :
- Thằng Xín Thàu kia, mày uống hết cái bát kia đi rồi nghe tao nói. Suốt đêm qua tao đau tức cái tim, đau quặn cái ruột. Tao theo vợ mày về đây tìm mày .
- ….
- Cái ngày bố mày theo ông thầy cúng đưa mày đến đón vợ mày về, tao buồn muốn chết. Tao đã bắn hết 1 túi thuốc, nhồi hết đạn chì thì nhồi đạn sỏi vào mà bắn. Đáy nòng vỡ ra, sẹo trên má tao vẫn còn đây này .
- …..
- Sau khi cưới, vợ mày nó bảo rằng Tao đừng buồn, mày thương vợ lắm. Tao tin nó, thế là tao vui .
- ……
- Phiên chợ trước tao được tin nhắn là phiên này vợ chồng mày sẽ đi. Tao đắp vội mấy khúc bờ ruộng cho xong, tao bỏ cái đám cưới trong bản để ra đây gặp vợ mày .
- …..
- Mày phải biết. Khi đi ra chợ tao vui quá, bỏ ko bắn 2 con chim to trên cành, bỏ ko bắn 1 con nhím to trong bụi. Tao chỉ nghĩ đến cái lúc được gặp vợ mày. Thật đấy. Tao vẫn còn thương con vợ mày lắm mà .
- …..
- Đến lúc tao tìm được con vợ mày, tao vui đến chảy cả nước mắt. Tao lại hát lại cái bài mà ngày xưa lần đầu tao hát bên tai con vợ mày, cái đêm đầu tiên tao gặp được nó .
- …..
- Thế mà dắt nhau đi rồi, đèn tao chiếu vào tận mặt mà tao không còn nhận ra nó là cô con gái đẹp nhất bản. Giàng ơi, ngày xưa cái mặt nó tròn như trăng rằm, hai cái vú nó tròn to như hai quả dưa chín, cái tay nó đẹp như mình con trăn trên cây, tiếng nó cười hay như chim hót làm nắng cũng cười theo, cái váy nó thơm như hoa rừng làm bướm cũng bay theo .
- ….
- Giàng ơi . Đêm qua tao chỉ thấy mặt nó cong méo như trăng hạ tuần, ngực nó nhăn như hai quả bí héo. Nó không cười, nó chỉ muốn khóc. Tao đau cái tim tao quá. Giàng ơi .
- …..
- Mày nói đi. Là thằng đàn ông, mắt mày có nhìn thấy vợ mày nó khổ hay không? Là thằng đàn ông, mày có thấy vợ mày nó buồn hay không?
- …..
- Mày là thằng tốt số nhất đời. Mày sinh ra vào lúc nào mà mày lấy được vợ mày. Mày thật là có cái tội to. Hôm nay tao định đánh mày nhưng tao thương con vợ mày quá .
- …..
- Lần này tao mang 2 bao ngô giống. Tao không bán nữa. Mày mang về đi mà trồng. Phiên chợ sau tao gửi phân bón vào cho .
- …..
- Đến kỳ ngô ra bắp, tao bảo mày cách đặt bẫy. Tao có bài thuốc, bẫy sập là lợn rừng ngấm thuốc không chạy được đâu. Tao sẽ cho mày. Nếu nhím sập bẫy, mày bắt nguyên cả con mang ra chợ. Có người mua ngay, 3 cái dạ dày nhím sống là đổi được 1 con lợn giống to .
- …..
- Mày không được lười. Mày đói thì tao kệ mày nhưng vợ mày đói là tao đánh mày đấy .
- …
- Thằng Xín Thàu kia, mày có phải là thằng đàn ông hay không?
Nhìn 2 gã đàn ông gục đầu vào nhau rưng rức trên 2 bát rượu đã cạn khô, tôi thấy thật khó tả. Nhìn sang người đàn bà lẳng lặng ngồi bên, tôi không đọc được những gì đang ẩn hiện trong đầu cô ta. Phải chăng là vừa hạnh phúc vừa tủi thân, phải chăng vừa ái ngại, vừa thương xót cho hai gã đàn ông của cô.
Rất lâu về sau, một lần tôi đem câu chuyện này kể cho vợ tôi nghe. Vợ tôi thở dài, cầm cái điều khiển tắt phụt màn hình vô tuyến đang lải nhải vô duyên rồi bâng quơ : ” Đàn ông thế mới là đàn ông “
